Menu
Franchise sistemi, küçük ve orta ölçekli işletmelere bağımsızlıklarını koruyarak büyük işletmelerle rekabet etme bir başka ifade ile pazarda kalma imkânı verir. Böylelikle bu işletmeler, bir taraftan tanınmış bir imaja sahip olan bir işletmenin know-how’undan, marka ve işaretlerinden yararlanarak rekabet imkânlarına kavuşmak suretiyle pazarda kalabilmekte, diğer taraftan ise kendi bağımsızlığını koruyabilmektedir.
Öte yandan franchise sistemi, kaliteli, denenmiş ve standartlaşmış malları sunarak tüketicilerin uygun fiyatla kaliteli mal veya hizmetlerden yararlanma imkânı elde etmesine olanak sunmaktadır. Zira malların kötü olması sistemin imajını düşüreceğinden, sisteme katılanlar, standardın altında mal sunmamak için uğraşacak tüketiciler ise bulundukları yerlerde daha önceden alışmış oldukları malları bu franchise sistemi sayesinde rahatlıkla temin edebileceklerdir.
Franchise Sözleşmesi’nin kanunda düzenleme alanı bulmamış olması, bu konuda vuku bulan uyuşmazlıklarda hangi hükümlerin uygulanması gerektiği konusunda çeşitli tartışmalara neden olmakla birlikte, sözleşmenin hukukî niteliğinin belirlenmesini gerekli kılmaktadır. Bu itibarla gerek taraflara düşen yükümlülükler gerek bu sözleşmenin sosyal faydaları gerekse de sona erme biçimi ve sonuçları incelenmesi gereken hususlar arasında yer almaktadır.
1. Franchise Sözleşmesi Nedir ve Tarafları Kimlerdir?
Franchise Sözleşmesi, konusu bir mal veya hizmetin sürümü ve dağıtımı olan sürekli bir sözleşme niteliğinde olup; bununla mal veya hizmeti üreten yahut satan (franchise veren); adı, sembolü, markası gibi gayrı maddi mal ve değerlerini kullanarak bunların sürümünü yapma hakkını bir ücret karşılığında, belirli bir bölgede kendi nam ve hesabına çalışan, bağımsız kişilere (franchise alan) vermeyi borçlandığı sözleşmedir.
2. Franchise Sözleşmesi’nin Kurucu Unsuru ve Tabi Olduğu Şekil Nedir?
Tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliğini haiz olan Franchise Sözleşmesi’nin meydana gelmesi için elbette ki her iki tarafın, sözleşmenin esaslı unsurları, özellikle aslî edim yükümlülükleri üzerinde karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanı gerekir. Öte yandan sözleşme, tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme hüviyetinde olduğu için, her iki tarafın da fiil ehliyetine sahip olması gerekir.
Franchise Sözleşmesi’nin şekli konusunda ise kanunda bir açık bir hüküm bulunmadığından 6098 sayılı Kanun m. 12/f.1 hükmü mucibince belirli bir şekilde yapılması kural olarak zorunlu değildir. Bununla birlikte SMK m. 148/f.4 gereği, tescilli marka ve patent üzerindeki hukukî işlemler yazılı şekle tabi tutulmuştur. Hâl böyle olunca muhtevasında patent veya marka lisansına ilişkin unsurlar taşıyan Franchise Sözleşmesi’nin yazılı şekilde yapılması gerekmektedir.
3. Franchise Verenin Temel Yükümlülükleri Nelerdir?
Franchise Sözleşmesi’nde de diğer sözleşmelerde olduğu gibi sözleşme öncesi görüşmeler esnasında taraflar arasında bir güven ilişkisi kurulmaktadır. Franchise Sözleşmesi de niteliği itibariyle tarafların sürekli ve yoğun bir iş birliği ilişkisi kuran bir sözleşme olması nedeniyle sözleşme öncesi güven ilişkisi, bu ilişkiye girmek isteyenlerin birbirilerini aydınlatma yükümünü özenle yerine getirmelerini gerekli kılar.
Franchise veren, franchise alanı sisteminde yer alan gayrı maddi malları kullandırma ve onlardan yararlandırmakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, franchise verenin asli edim yükümlülüğünden ileri gelmektedir. Zira Franchise Sözleşmesi’nde tarafların amacı, tek bir görünüm çatısı altında faaliyet göstermek suretiyle sürümü kapsamaktadır.
Franchise veren, franchise alanın sürümü artırma borcunu yerine getirebilmesi için franchise alanın işletmesinin kurulması sırasında ve daha sonrasında çok daha kapsamlı bir şekilde ona yardım etmekle yükümlüdür. Franchise verenin, franchise alanın işletmesinin kurulmasında ve donanımında yardımcı olmak, franchise alanı eğitmek, bilgi vermek ve reklam yapmak yükümlülükleri bu kapsamdadır.
4. Franchise Alanın Temel Yükümlülükleri Nelerdir?
Franchise verenin gayrı maddi malları kullandırma ve franchise alanı koruma ve destekleme yükümlülüklerinin karşılığı olarak franchise alanın asli yükümlülüğü, ücret ödemekle yükümlü olmasına ilişkindir. Franchise alanın ödemekle yükümlü olduğu ücret, başlangıç veya giriş ücreti ile dönemsel olarak ödenmesi gereken ücretten oluşur. Başlangıç ücreti, franchise verenin kullanma hakkını verdiği gayrı maddi malların ve işletmenin kurulması sırasında işyeri bulma, donanımı kurma, planlama gibi konularda yaptığı yardımların karşılığında, franchise alan tarafından sözleşmenin başında ödenen bir paradan oluşur.
Dönemsel aralıklarla ödenmesi gereken ücreti ise, genellikle franchise alanın cirosunun belli bir yüzdesi olarak belirlenmekte olup; uygulamada bu bedelin genellikle aylık olarak ödenmesi gerektiği kararlaştırılmaktadır.
Franchise Sözleşmesi’nin amacı, sözleşme konusu malların veya hizmetlerin üçüncü kişilere karşı sürümünün yapılması yapılmasıdır. Bu amacı gerçekleştirmek için ise franchise alan, sözleşme konusu malları satar ve hizmetleri sunar. Bunları yaparken franchise verenin belirlediği ilkelere ve verdiği talimatlara göre işletmesini donatır, gerekli personeli temin eder ve bölgesel reklamlar yapar. Bu husus franchise alanın, franchise sistemine entegre olmuş bir şekilde sözleşme konusu mal veya hizmetlerin sürümünü artırmak için çaba gösterme yükümlüğünün bir sonucudur.
5. Franchise Sözleşmesi’nde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?
Tarafların sözleşme ile üstlendikleri yükümlülüklerin ifası, tek bir edimle gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu durum tarafların, sözleşme ilişkisi süresince sürekli olarak faaliyette bulunmalarını gerektirir. Tarafları bu süreçte birbirine bağlayan sözleşme hükümlerinin de bu bağlamda titizlikle tespiti gerekmektedir. Franchise Sözleşmesi açısından ise sunulacak mal veya hizmet çeşidinin, yönteminin, bu malların tedarik kanallarının ve servis hizmetlerinin, tedarik edilen ürünlerin taşınması, dağıtılması ve teslimat hizmetlerinin, pazarlama, satış, reklam, yönetim ve personel politikası gibi tüm bu hususların mevcudiyeti gerekmektedir. Dolayısıyla yazı dizimizde bahsedilen hususlara ve bunlara ek olarak sözleşme konusunu oluşturan ürün veya hizmetlerin pazarlanması noktasında en ince ayrıntısına kadar dikkat edilmesi, tarafların menfaatine uygun düşecektir.